Τον ενθουσιασμό και τη συγκίνησή του για ένα κοινό που συνεχίζει να γεμίζει τα θέατρα μέσα στο δύσκολο αυτό καλοκαίρι της περίσκεψης και της αγωνίας, όπου οι ακυρώσεις και οι μεταθέσεις παραστάσεων και περιοδειών είναι καθημερινές και οι απλήρωτοι ηθοποιοί και συντελεστές αυξάνονται,
εκφράζει στην Αυγή και την Μάνια Ζούση ο σκηνοθέτης της “Ιφιγένειας στη χώρα των Ταύρων” Θωμάς Μοσχόπουλος, η οποία παρουσιάζεται στην Επίδαυρο 7 και 8 Αυγούστου έπειτα από μια ήδη “δυνατή εκκίνηση” στη Θεσσαλονίκη.
Ο γνωστός σκηνοθέτης μιλά για το πώς “η ενότητα σε μια παράσταση μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο σε αυτά που ζούμε”, ομολογεί πως “η ελπίδα βρίσκεται στους νέους ανθρώπους, που τιμούν τη δουλειά τους” και εξηγεί με εντυπωσιακό τρόπο “τη βαρβαρότητα της ακαμψίας” στην οποία αναφέρεται το έργο του Ευριπίδη, χαρακτηρίζοντάς το “ένα σπουδαιο έργο τέχνης μιας πολύ πρωτότυπης αφήγησης, που αναπτύσσει φιλοσοφικά ζητήματα με έναν τρομερά κομψό τρόπο, χωρίς περιττή ένταση και συναισθηματολογία”.
* Ποια αίσθηση σας αφήνουν από πλευράς προσέλευσης κόσμου οι πρώτες παραστάσεις της “Ιφιγένειας” στην περιοχή της Θεσσαλονίκης μέσα σε αυτό το δύσκολο καλοκαίρι;
Έμεινα έκθαμβος όταν στην πρώτη παράσταση που κάναμε, στις 11 Ιουλίου, μέσα στην πιο μεγάλη ένταση, γέμισε το θέατρο Δάσους από 3.000 κόσμο. Ήταν τρομερά συγκινητικό και πολύ υποστηρικτικό, παρόλο που δεν σου κρύβω ότι είναι πραγματικά δύσκολο να δουλεύεις και να νιώθεις ότι δεν μπορείς να τα βγάλεις πέρα. Παρ’ όλα αυτά, η στιγμή της δουλειάς σε βοηθάει να στηριχθείς ηθικά και ενδεχομένως να παράγεις κάτι πιο ευγενές, το οποίο είναι ένα είδος “τροφής”, που δεν είναι η μόνη βέβαια, αλλά μπορεί, όταν σε μια θεατρική παράσταση υπάρχει προς στιγμήν η αίσθηση της ενότητας, να λειτουργεί ως αντίβαρο σε αυτά που ζούμε”.
* Επιλέξατε την “Ιφιγένεια στη χώρα των Ταύρων”. Αν θέλαμε να την αντιστοιχίσουμε με μια σημερινή κατάσταση, τι θα μπορούσαμε να πούμε για μια Ελλάδα από τη μια και μια βαρβαρότητα από την άλλη;
“Το πολύ ενδιαφέρον που κάνει ο Ευριπίδης είναι ότι ανατρέπει αυτούς τους προφανείς συσχετισμούς και βάζει τους Έλληνες να αναζητούν κατά πόσο η βαρβαρότητα υπάρχει μέσα τους εγγενής. Αυτό είναι βασικό θέμα του έργου. Υπάρχει μια πολύ έντονη ματιά για το τι σημαίνει βαρβαρότητα. Το προφανές Έλληνες και βάρβαροι που κατά κάποιο τρόπο προπαγανδίζει την αθηναϊκή δημοκρατία ανατρέπεται περίτεχνα. Κατά τη γνώμη μου, μιλάει για τη βαρβαρότητα της ακαμψίας, της απολυτοσύνης. Καλεί τον άνθρωπο να ξαναδεί τον ξένο, τον άλλο, υποστηρίζοντας πως το εν δυνάμει θύμα σου ή θύτης σου μπορεί να είναι αδελφός σου. Το έργο αυτό αποτραγικοποιεί τα τραγικά πρόσωπα. Βλέπουμε την Ιφιγένεια σε μια κρίσιμη στιγμή να λέει “πότε θα μου δοθεί λίγος χρόνος να ζήσω ζωή!”. Η πραγματική της φύση απεκδύεται την Ιφιγένεια των Ατρειδών! Δεν θέλει να είναι ο άνθρωπος που μηρυκάζει τα δράματα και τις τραγωδίες που έχουν συμβεί στη ζωή της. Θυσιάζει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του εγωισμού της και ζητά τη βοήθεια του χορού. Ένα πάρα πολύ σημαντικό σημείο. Βγαίνει δηλαδή από το ψυχολογικό παντοδύναμο στοιχείο που έχει ο ήρωας ο οποίος νιώθει ότι όλα από τον ίδιο περνάνε και όλα στον ίδιο στρέφονται. Και ψάχνει μια σύνδεση με το κανονικό, το ανθρώπινο, το μετριοπαθές.
* Δηλαδή το κοινό, τον άλλο.
Ακριβώς.
* Πώς εξηγείτε αυτό που είχατε δηλώσει, το “τώρα ξέρω γιατί το αγαπάω αυτό το έργο”;
Το αγαπάω γιατί έχει όλα αυτά τα συστατικά που το κρατάνε ανοιχτό, δηλαδή δεν έχει μια παγιωμένη φόρμα την οποία κανείς είναι αναγκασμένος να ακολουθήσει προς μία κατεύθυνση. Έχει διαβαστεί ως μελόδραμα, τραγικωμωδία, κωμωδία, σατυρική κωμωδία και σατυρικό δράμα. Έχει γραφτεί ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, της Έντιθ Χολ, που παρακολουθεί την πολιτική εξέλιξη του έργου και το πώς αυτό έχει επηρεάσει τη δυτική σκέψη. Ήταν ένα πάρα πολύ σημαντικό έργο για τους διαφωτιστές. Για μένα είναι ένα σπουδαιο έργο τέχνης, γιατί, κρατώντας μια εξαιρετικά ισορροπημένη δομή μιας πολύ πρωτότυπης αφήγησης, σχεδόν παραμυθιού, περνάει φιλοσοφικά ζητήματα με έναν κομψό τρόπο! Δεν υπάρχει περιττή ένταση και συναισθηματολογία. Η αίσθηση της τραγικής συνείδησης που κουβαλάει πάντα αυτός ο τόπος αναιρείται με έναν παρα πολύ τρυφερό τρόπο.
Μελετώντας, ψάχνεις να βρεις τα κρυμμένα νήματα ακόμα και αν πρόκειται για φαντασίωση. Ούτως ή άλλως, η ερμηνεία του αρχαίου δράματος πάντα θα είναι μια φαντασίωση. Δεν μπορούμε να συνδεθούμε ούτε με τη φόρμα ούτε με το πώς αυτά λειτουργούσαν στην εποχή τους. Πάντα θα είμαστε καταδικασμενοι ή ευλογημένοι να ερμηνεύουμε ανάλογα με την εποχή μας τη στιγμή, τις ικανότητες, τις δυνατότητες. Είναι κάτι ανεξάντλητο.
* “Η Ιφιγένεια στη χώρα των Ταύρων” θα μπορούσε να είναι προϊόν ωριμότητας του συγγραφέα της;
Και προϊόν μιας αντίδρασης ενός ανθρώπου που, ενώ οιστρηλατούσε συνεχώς τη σκέψη, ενδεχομένως ήταν προκλητικός. Προσπαθούσε να αντιδρά συνεχώς απέναντι στο συντηρητικό κατεστημένο της εποχής του.
* Τα κουρεμένα κεφάλια των μελών του χορού, μια δυνατή εικόνα, εύστοχα παραπέμπει στην υποτέλεια των σκλάβων αλλά και στο πένθος.
Ήταν πολύ συγκινητικό όταν καιρό πριν, στις ακροάσεις, ρώτησα τα κορίτσια αν θα μπορούσαν να κόψουν τα μαλλιά τους και μου απάντησαν αμέσως ναι.
* Χωρίς να είναι τυχαία κίνηση, φαίνεται να αναδεικνύεται σε σκηνική πρόταση;
Δεν είναι τυχαία κίνηση. Λέει πάλι η Χολ ότι τις αρχαίες τραγωδίες πρέπει να τις διαβάζει κανείς μέσα από τις επιλογές του χορού. Μέσα από τα δικά του μάτια ζούμε το τι βιώνει η κοινότητα. Εδώ έχουμε υπόδουλες. Μάλιστα τις ονομάζει “ψυχές μου υπόδουλες”. Μια ομάδα ανθρώπων που έχει στερηθεί την ελευθερία της, την αξιοπρέπειά της, την πατρίδα της. Το ενδιαφέρον είναι ότι και η Ιφιγένεια θεωρεί να συμβαίνει το ίδιο για τον εαυτό της, μόνο που η δική της υποδούλωση είναι διαφορετική.
* Η αποδοχή της κοπής των μαλλιών καταδεικνύει και το ήθος του καλλιτέχνη, το πόσο είναι έτοιμος να αλλοιώσει την εικόνα του.
Με συγκίνησε η αποδοχή τους. Η ελπίδα βρίσκεται στους πολύ νέους ανθρώπους, που τιμούν τη δουλειά τους.
Πηγή: Αυγή
